Federacja Związków Pracodawców Ochrony Zdrowia „Porozumienie Zielonogórskie” prowadzi Program Edukacyjny „Szkoła Cukrzycy” od 2010 roku na terenie całego kraju.
Materiały edukacyjne programu opracowane przez lek. Andrzeja Paciorkowskiego oraz zaproszonych do współpracy autorów są w kolejnych edycjach zatwierdzane przez Radę Naukowa pod kierownictwem Prof. dr hab. med. Bogny Wierusz-Wysockiej oraz objęte patronatem Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.
W roku 2018 wydana została już IV kolejna edycja aktualizowanych materiałów naszego programu.
Od 2010 roku w realizacji programu edukacyjnego czynnie współpracujemy z Zarządem Głównym oraz oddziałami terenowymi Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków. Zbliżamy się do 10-lecia prowadzenia tej ogólnopolskiej formy edukacji.
Spotkania edukacyjne prowadzone są przez lekarzy POZ , lekarzy rodzinnych zrzeszonych w Porozumieniu Zielonogórskim oraz lekarzy współpracujących z Oddziałami Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków. W celu zapewnienia wysokiego poziomu merytorycznego prowadzonych spotkań edukacyjnych organizowane były specjalne konferencje szkoleniowe dla lekarzy zainteresowanych prowadzeniem „Szkoły Cukrzycy”. Dotychczas przeprowadziliśmy trzy szkolenia. Obecnie widzimy celowość zorganizowania kolejnej konferencji szkoleniowej.
Materiały edukacyjne obejmują cykl 8 spotkań wg przygotowanego programu. Do każdego tematu opracowana jest prezentacja multimedialną, wydruk streszczenia dla uczestników, test wiedzy. Dodatkowo materiały obejmuję segregator z wydrukami prezentacji dla lekarza prowadzącego edukację, karty i kupony uczestnictwa, plakaty z programem szczegółowym „Szkoły Cukrzycy”.
Zwracamy do Państwa się z propozycją współpracy, mając przekonanie, że edukacja osób z cukrzycą i ich rodzin może w znaczącym stopniu zmniejszyć ilość ostrych i przewlekłych powikłań tej choroby.
Aby zachęcić Państwa do prowadzenia „Szkoły Cukrzycy” i zapoznać z charakterem materiałów edukacyjnych udostępniamy prezentację na pierwsze spotkanie i streszczenie tego tematu.
Z poważaniem
lek. Andrzej Paciorkowski
Koordynator Programu „Szkoły Cukrzycy”
„Szkoła Cukrzycy”
Cukrzyca - co to za choroba?
Jak rozpoznać? Dlaczego dobrze leczyć?
Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna,
w której dochodzi do podwyższenia poziomu cukru (glukozy) we krwi. Wysokie poziomy glukozy we krwi mogą być spowodowane brakiem insuliny w organizmie lub nieprawidłowym działaniem insuliny. W cukrzycy typu 2 obie te przyczyny mogą występować jednocześnie. Przewlekła hiperglikemia czyli długotrwale podwyższony poziom glukozy może spowodować u osoby z cukrzycą uszkodzenie różnych narządów lub zaburzenie ich czynności. Szczególnie dotyczy to oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.”
Występowanie cukrzycy
Według danych na rok 2017 na świecie choruje 415 mln osób - jest to znaczny wzrost w stosunku do liczby poprzednio przewidywanej. Liczba osób z cukrzycą rośnie średnio o 2,5 % każdego roku.
Przewiduje się, że w roku 2035 liczba chorych na cukrzycę może wzrosnąć do 600 mln
Dodatkowo szacuje się, że na świecie około 50 % chorych ma cukrzycę ma tę chorobę jeszcze nierozpoznaną. Liczba zgonów z powodu cukrzycy jest na świecie wyniosła w 2013 roku 5,1 miliona osób.
Liczba ta wzrosła o 11% w porównaniu z szacunkami z 2011 roku. Do tego ta liczba zgonów z powodu cukrzycy jest wyższa niż z powodu HIV/AIDS, gruźlicy i malarii razem wziętych;
W Polsce choruje około 3,0 mln osób. Wg różnych obliczeń choruje ok.7-9 % ogólnej populacji. W grupie wiekowej 20-79 lat choruje 9,3 % osób.
W starszych grupach wiekowych osoby z cukrzycą stanowią większy odsetek. Częstość cukrzycy w populacji powyżej 65 roku życia wynosi 25-30%, a powyżej 80 roku życia rozpoznaje się cukrzycę u prawie 50% osób.
Oprócz tego około 5 milionów osób w Polsce może mieć stan przedcukrzycowy, czyli znajduje się w wysokiej grupie ryzyka zachorowania na cukrzycę w najbliższych latach.
Insulina jest hormonem białkowym produkowanym przez trzustkę. Wytwarzana jest w komórkach beta wysp Langerhansa, które stanowią zaledwie 5% całej masy trzustki. Insulina jest polipeptydem składającym się z 51 aminokwasów, tworzących dwa łańcuchy. Jest jedynym hormonem obniżającym poziom glukozy we krwi.
Objawy cukrzycy związane są z wysokimi poziomami cukru a właściwie glukozy we krwi.
Objawami tymi są : chudnięcie, duże pragnienie, oddawanie dużej ilości moczu (do kilku litrów na dobę), osłabienie, senność, zaburzenie widzenia, stany zapalne narządów moczowo-płciowych, zmiany ropne na skórze, świąd skóry, złe gojenie się ran, zmiany apetytu, mrowienie lub drętwienie dłoni i stóp, zapach acetonu z ust. Większość chorych na cukrzycę zaczyna odczuwać objawy dopiero przy poziomach glukozy powyżej 200 mg/dl.Na ogół objawy stają się dokuczliwe dopiero powyżej 300 mg/dl. Wolno narastający poziom glukozy w cukrzycy typu 2 i mało odczuwalne objawy powodują, że rozpoznanie choroby jest opóźnione zwykle o kilka lat. Wiele osób mylnie traktuje cukrzycę, tę „bezbolesną” chorobę, jako „lekką”.
Typy cukrzycy –; zgodnie z międzynarodowym podziałem rozróżniamy dwa główne typy cukrzycy.
Typ 1 dotyczy przede wszystkim dzieci i osób młodych. Coraz częściej rozpoznawana jest też u szczupłych osób w późniejszych latach życia (cukrzyca typu LADA). W tym typie dochodzi do zniszczeniem, najczęściej przez proces autoimmunologiczny komórek beta trzustki odpowiedzialnych za produkcję i wydzielanie insuliny.
Trzustka nie produkuje insuliny lub produkuje ją w zbyt małych ilościach. Od początku konieczne jest leczenie insuliną. Ten typ rozpoznajemy u 5-10% osób z cukrzycą.
Typ 2 występuje przede wszystkim u osób po 35 roku życia. Prawie zawsze związana jest z otyłością (9 razy częściej występuje u osób otyłych w porównaniu ze szczupłymi) z nadciśnieniem tętniczym, z wysokimi poziomami cholesterolu i trójglicerydów. Niestety coraz częściej rozpoznawana jest też u otyłych dzieci i młodych dorosłych. Znaczny wzrost liczby osób z cukrzycą typu 2 związany jest z coraz powszechniej występującą otyłością, ze stosowaniem wysokokalorycznej diety, z coraz mniejszą aktywnością fizyczną, wydłużeniem średniej długości życia, paleniem tytoniu, spożywaniem alkoholu i przyjmowaniem leków zwiększających ryzyko rozwoju cukrzycy.
Przyczyną cukrzycy typu 2 są zaburzenia działania insuliny (tak zwana insulinooporność) w połączeniu z zaburzenia wytwarzania insuliny. Choroba ta rozwija się skrycie i dlatego już w chwili rozpoznania u prawie połowy chorych występują powikłania. Po 3-10 latach trwania choroby produkcja insuliny ustaje i konieczne jest rozpoczęcie leczenia insuliną .
Rzadziej rozpoznawana cukrzyca typu 3 towarzyszy chorobom tarczycy, nadnerczy, chorobom wątroby, nowotworom i innym chorobom trzustki (zapalenia, urazy, nowotwory). Cukrzyca typy 4 (ciążowa) dotyczy kobiet w ciąży.
Jak rozpoznać?
Rozpoznanie stawiamy na podstawie oznaczeń poziomu cukru (glukozy) we krwi pobranej z żyły.
Wymienione wyżej objawy cukrzycy nie zawsze występują i nie należy na nie oczekiwać aby rozpoznać chorobę i rozpocząć właściwe leczenie.
Rozpoznanie cukrzycy można postawić wyłącznie po badaniu przeprowadzonym w atestowanym laboratorium medycznym. Oznaczenie poziomu cukru na glukometrze służy jedynie do nadzorowania leczenia już rozpoznanej cukrzycy.
Cukrzycę rozpoznajemy:
1. gdy poziom glukozy w osoczu krwi żylnej pobranej niezależnie od pory dnia i przyjmowania posiłku wynosi ponad
200 mg/dl (ponad 11,1 mmol/l). Dla uniknięcia pomyłki oznaczenie poziomu cukru należy powtórzyć na czczo.
2.gdy poziom glukozy oznaczonej dwa razy w osoczu krwi żylnej na czczo, (co oznacza po 8 godzinach od ostatniego posiłku) - przekracza 126mg/dl (7,0mmol/l)
Test doustnego obciążenia glukozą wykonujemy w celu rozpoznania cukrzycy u osób , u których dotychczas nigdy nie rozpoznano cukrzycy a w badaniu laboratoryjnym poziom cukru na czczo mieścił się między 100 a 125mg/dl. (5,6 a 6,9 mmol/l). Oznaczamy wtedy glukozę na czczo a następnie w 120 minut po wypiciu 75 g glukozy rozpuszczonej w szklance wody. Pomiędzy tymi pobraniami krwi badany musi pozostawać w spoczynku (nie wolno w tym czasie chodzić po schodach czy robić zakupów itp). Jeżeli w 120 minucie testu poziom glukozy przekracza 200mg/dl (11.1mmol/l) - rozpoznajemy cukrzycę.
Stany przedcukrzycowe to sytuacje gdy poziom glukozy wskazuje na zwiększone ryzyko zachorowania na cukrzycę.
•
Nieprawidłowa glikemia na czczo
Rozpoznajemy gdy poziom glukozy na czczo wynosi 100-125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l)
•
Nieprawidłowa tolerancja glukozy
Gdy poziom glukozy w 120 min doustnego testu tolerancji glukozy wynosi pomiędzy
140 -199 mg/dl (7,8-11,0 mmol/l)
Dlaczego należy dobrze leczyć?
Ponieważ:
Zła kontrola metaboliczna z wysokimi poziomami glukozy zwiększa ryzyko powikłań cukrzycy.
Ponieważ:
Osoby ze źle leczoną cukrzycą:
- mają 2-4 razy wyższe ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca i zawału serca
- 2-3 razy częściej narażone są na udary mózgu
- 3 razy częściej umierają z powodu chorób sercowo-naczyniowych (np. choroby wieńcowej)
- żyją statystycznie ok. 10 lat krócej niż osoby bez cukrzycy
Ponieważ:
- Statystyki światowe wskazują, że po 10-15 latach niedostatecznego leczenia cukrzycy– u 50% chorych występują objawy retinopatii czyli choroby oczu, która może doprowadzić do ślepoty. Cukrzyca zwiększa też około 15 razy ryzyko uszkodzenia nerek i jest częstą przyczyną ciężkiej niewydolności nerek wymagającej dializoterapii. Cukrzyca prowadząca do powstania zespołu stopy cukrzycowej stanowi najczęstszą przyczynę nieurazowej amputacji nóg.
Ponieważ:
Koszty leczenia przewlekłych powikłań cukrzycy to aż 80-90% z budżetu opieki zdrowotnej w porównaniu do jedynie 10% potrzebnych na leczenie niepowikłanej cukrzycy.
Ponieważ:
Poprawa wyrównania metabolicznego cukrzycy z uzyskaniem poprawy HbA1c chociażby o 1% zmniejsza ryzyko zawału serca i udaru mózgu o 15-20 %.
Co to znaczy dobrze leczyć cukrzycę?
Według najnowszych zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego obowiązuje zasada daleko posuniętej indywidualizacji celów i intensyfikacji terapii. Cele leczenia cukrzycy to:
Uzyskanie wartości docelowych w zakresie glikemii, ciśnienia tętniczego, lipidogramu, masy ciała. Należy jednak uzyskiwać stopień wyrównania, który nie pogorszy, jakości życia pacjenta.
U każdego chorego na cukrzycę zwłaszcza typu 2 określając cele leczenia należy uwzględnić
- postawę pacjenta i spodziewane zaangażowanie w leczenie, także osób z otoczenia pacjenta.
- stopień ryzyka wystąpienia hipoglikemii i jej ewentualnych konsekwencji
- czas trwania cukrzycy, wiek chorego
- występowanie poważnych powikłań naczyniowych cukrzycy i istotnych chorób towarzyszących
- stopień edukacji pacjenta
- przy występowaniu powikłań i u osób w starszym wieku cele leczenia należy osiągać stopniowo w ciągu kilku (2-6 ) miesięcy
Zaleca się uzyskiwać następujące wyniki:
1. Glukoza we krwi na czczo -badanie glukometrem od 80 do 110mg/dl (4,4 do 6,1 mmol/l) .
2. Glukoza w 2 godziny po głównych posiłkach (śniadanie, obiad, kolacja) od 80 do 160mg/dl (4,4 do 8,9 mmol/l). U osób chorujących od wielu lat do 180 mg/dl (10,0 mmol/l )
3. Hemoglobina glikowana (HbA1c) mówi o średnich poziomach glukozy w ostatnich 3 miesiącach. Jej poziom u większości chorych z cukrzycą typu 2 nie powinien przekraczać 7,0%. W długotrwałej cukrzycy u osób starszych do 8%
4. Cholesterol całkowity poniżej 175mg/dl (4,5mmol/l), cholesterol LDL poniżej 100mg/dl ( 2,7mmol/l ),U osób z wysokim ryzykiem sercowo naczyniowym poniżej 70 mg/dl (1,9mmol/l) trójglicerydy poniżej 150 mg/dl (1,7mmol/l). Zalecany jest poziom HDL cholesterolu u mężczyzn powyżej 40 mg/dl (1,0mmol/l) a u kobiet powyżej 50mg/dl (1,28 mmol/l)
5. Ciśnienie tętnicze w spoczynku niezależnie od wieku chorego poniżej 140/90mmHg,
Wszyscy na świecie przyznają, że edukacja jest niezwykle ważnym elementem leczenia cukrzycy.
Ale.. nie ma na to czasu.. nie ma możliwości…nie jest obowiązkowe… brakuje pieniędzy.
Jeżeli chorujesz na cukrzycę, … jeśli ktoś z Twoich bliskich choruje na cukrzycę to zapraszamy do „Szkoły Cukrzycy” ponieważ „…chorzy na cukrzycę wiedzący najwięcejżyją najdłużej” (prof. Joslin )
lek. Andrzej Paciorkowski
specjalista chorób wewnętrznych i diabetologii
